Wymagania na poszczególne oceny

(ocena dopuszczająca)

(ocena dostateczna)

(ocena dobra)

(ocena bardzo dobra)

(ocena celująca)

2

3

4

5

6

I. Zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Polski

Uczeń:

• podaje powierzchnię Polski oraz długość jej granic lądowych i morskich
• wymienia państwa graniczące z Polską i wskazuje je na mapie
• wyjaśnia znaczenie terminów: wyłączna strefa ekonomiczna, wody terytorialne, morskie wody wewnętrzne
• wskazuje na mapie geometryczny środek Polski
• wyjaśnia znaczenie terminu region fizycznogeograficzny
• wymienia na podstawie mapy geologicznej trzy wielkie struktury geologiczne, w których granicach leży terytorium Polski
• przedstawia podział dziejów Ziemi na ery i okresy
• przedstawia podział surowców mineralnych ze względu na zastosowanie
• podaje nazwy i wysokości kulminacji w poszczególnych pasach rzeźby terenu
• wymienia pasy rzeźby terenu w Polsce i wskazuje ich zasięg na mapie
• wymienia formy polodowcowe występujące na obszarze Polski
• wymienia klimatyczne pory roku
• wymienia czynniki wpływające na klimat Polski
• podaje średnie wartości temperatury powietrza, średnie roczne sumy opadów atmosferycznych i długość okresu wegetacyjnego oraz określa częstość kierunków wiatru i liczbę dni z silnym wiatrem w Polsce na podstawie map tematycznych
• wyjaśnia, czym jest bilans wodny
• wymienia główne cechy sieci rzecznej w Polsce na podstawie mapy
• wskazuje na mapie zlewiska i dorzecza głównych rzek Polski
• wyjaśnia znaczenie terminu jeziorność
• wymienia najmniejsze i największe jeziora w Polsce i wskazuje je na mapie
• wymienia największe sztuczne zbiorniki w Polsce i wskazuje je na mapie
• opisuje położenie Morza Bałtyckiego
• podaje nazwy państw położonych nad Morzem Bałtyckim
• wymienia wyspy Morza Bałtyckiego i podaje ich przynależność państwową
• wymienia typy wybrzeży Morza Bałtyckiego
• odczytuje z mapy średnie wartości zasolenia oraz temperatury powierzchniowej warstwy wody w Bałtyku

Uczeń:

• wymienia na podstawie mapy najdalej wysunięte punkty w Polsce oraz podaje ich współrzędne geograficzne
• opisuje przebieg granic Polski na podstawie mapy ogólnogeograficznej
• podaje nazwy megaregionów i prowincji Polski i wskazuje je na mapie
• wymienia jednostki tektoniczne występujące na obszarze Polski
• podaje przykłady najważniejszych wydarzeń geologicznych w poszczególnych erach i okresach
• wskazuje na mapie rozmieszczenie głównych surowców mineralnych Polski
• podaje cechy uksztaltowania powierzchni Polski
• odczytuje informacje z krzywej hipsograficznej Polski
• omawia zasięgi zlodowaceń na obszarze Polski na podstawie mapy
• omawia cechy klimatu Polski na podstawie map klimatycznych i klimatogramów
• wyjaśnia różnice między astronomicznymi, kalendarzowymi i klimatycznymi porami roku
• wskazuje obszary nadwyżek i niedoborów wody w Polsce
• przedstawia zróżnicowanie gęstości sieci rzecznej w Polsce na podstawie map tematycznych

• opisuje rozmieszczenie jezior w Polsce

• porównuje powierzchnię i głębokość głównych jezior Polski na podstawie danych statystycznych

• przedstawia cechy Morza Bałtyckiego na podstawie mapy tematycznej
• omawia zróżnicowanie zasolenia i temperatury powierzchniowej warstwy wody w Bałtyku
• opisuje florę i faunę Bałtyku

Uczeń:

• przedstawia charakterystyczne cechy położenia fizycznogeograficznego, matematyczno-geograficznego i geopolitycznego Polski
• podaje nazwy podprowincji Polski i wskazuje je na mapie
• opisuje jednostki tektoniczne występujące na obszarze Polski
• omawia najważniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej Polski na podstawie tabeli stratygraficznej
• omawia znaczenie gospodarcze głównych surowców mineralnych Polski (węgla kamiennego, węgla brunatnego, rud miedzi i soli kamiennej)
• wymienia czynniki wpływające na ukształtowanie powierzchni Polski
• omawia rozmieszczenie form polodowcowych na obszarze Polski na podstawie mapy
• podaje różnice między krajobrazem młodoglacjalnym a krajobrazem staroglacjalnym
• przedstawia wpływ mas powietrza na pogodę w Polsce
• omawia zróżnicowanie przestrzenne temperatury powietrza, opadów atmosferycznych, okresu wegetacyjnego i wiatrów w Polsce
• charakteryzuje zasoby wodne Polski
• analizuje bilans wodny Polski w roku hydrologicznym
• opisuje przyczyny niedoborów wody w Polsce
• podaje przyczyny powstawania powodzi w Polsce

• charakteryzuje główne typy genetyczne jezior Polski na wybranych przykładach
• przedstawia typy sztucznych zbiorników wodnych i podaje ich przykłady

• omawia genezę Morza Bałtyckiego na podstawie map tematycznych
• omawia czynniki wpływające na temperaturę wód powierzchniowych Morza Bałtyckiego na podstawie mapy
• podaje przyczyny zróżnicowania zasolenia wód Morza Bałtyckiego na podstawie mapy

Uczeń:

• ocenia konsekwencje położenia fizycznogeograficznego, matematyczno-geograficznego i geopolitycznego Polski
• przedstawia charakterystyczne cechy makroregionu, w którym mieszka
• wymienia i opisuje jednostki tektoniczne występujące na obszarze regionu, w którym mieszka
• przedstawia przebieg strefy T-T na obszarze Polski na podstawie mapy geologicznej
• omawia znaczenie gospodarcze surowców mineralnych Polski
• wyjaśnia przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia surowców mineralnych w Polsce
• charakteryzuje pasy rzeźby terenu
• opisuje procesy egzogeniczne i endogeniczne mające wpływ na ukształtowanie powierzchni regionu, w którym mieszka
• wyjaśnia, czym jest klimat peryglacjalny
• wykazuje wpływ poszczególnych czynników klimatycznych na klimat Polski
• omawia cechy klimatu wybranego regionu Polski
• przedstawia przyczyny i skutki niedoboru wody w wybranych regionach Polski
• wymienia rodzaje powodzi występujących w Polsce

• podaje przyczyny zróżnicowania gęstości sieci rzecznej w Polsce

• omawia znaczenie jezior w Polsce
• omawia funkcje sztucznych zbiorników w Polsce

• charakteryzuje linię brzegową i typy wybrzeży Morza Bałtyckiego
• omawia formy ochrony Morza Bałtyckiego

Uczeń:

• analizuje zmiany terytorium oraz granic państwa polskiego na przestrzeni dziejów
• przedstawia kryteria regionalizacji fizycznogeograficznej
• przedstawia budowę geologiczną Polski na tle struktur geologicznych Europy
• uzasadnia stwierdzenia, że Polska odznacza się skomplikowaną budową geologiczną
• wyjaśnia uwarunkowania tworzenia się i występowania złóż surowców mineralnych
• omawia występowanie głównych surowców mineralnych w regionie, w którym mieszka, i wyjaśnia, jak powstały ich złoża
• identyfikuje związki między budową geologiczną Polski i regionu, w którym mieszka, a głównymi cechami ukształtowania powierzchni
• porównuje ukształtowanie powierzchni Polski z ukształtowaniem innych europejskich krajów
• omawia procesy, które zachodziły na obszarach występowania klimatu peryglacjalnego i wyjaśnia ich wpływ na obecne ukształtowanie powierzchni Polski

• analizuje zróżnicowanie klimatyczne Polski

• ocenia gospodarcze konsekwencje długości trwania okresu wegetacyjnego w różnych regionach Polski
• analizuje zasoby wodne w regionie, w którym mieszka, na podstawie różnych źródeł informacji
• wykazuje na przykładach zależność sieci rzecznej od budowy geologicznej i rzeźby terenu
• podaje przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia jezior w Polsce
• wyjaśnia przyczyny dużej koncentracji sztucznych zbiorników w południowej części Polski

• przedstawia i ocenia stan środowiska przyrodniczego wód Bałtyku

• proponuje działania ograniczające ilość zanieczyszczeń przedostających się do Bałtyku

II. Związki między elementami środowiska przyrodniczego

Uczeń:

• opisuje położenie i obszar Tatr
• wskazuje na mapie przebieg granicy między Tatrami Wysokimi a Tatrami Zachodnimi
• wymienia piętra klimatyczno-roślinne w Tatrach
• wymienia góry średnie i góry niskie w Polsce
• opisuje położenie gór średnich i niskich
• wyjaśnia znaczenie terminu flisz karpacki
• wymienia główne rzeki Sudetów na podstawie mapy
• omawia położenie Gór Świętokrzyskich
• wyjaśnia znaczenie terminu gołoborza
• opisuje położenie i obszar pasa wyżyn
• wyróżnia główne jednostki w pasie wyżyn i wskazuje je na mapie
• opisuje położenie i obszar nizin
• wymienia główne rzeki i sztuczne zbiorniki wodne pasa nizin
• wymienia nazwy parków narodowych pasa nizin
• wskazuje na mapie duże aglomeracje w pasie nizin
• opisuje położenie i obszar pasa pojezierzy
• wymienia regiony wchodzące w skład pojezierzy
• wymienia największe kompleksy leśne pojezierzy i podaje nazwy krain, na których obszarze się one znajdują
• wymienia największe jeziora pasa pojezierzy ii wskazuje je na mapie
• opisuje położenie, obszar i granice pasa pobrzeży
• wyróżnia krainy wchodzące w skład pasa pobrzeży
• wymienia nadmorskie miejscowości i podaje ich funkcje

Uczeń:

• wymienia czynniki wpływające na krajobraz Tatr
• przedstawia podział Tatr
• wymienia formy rzeźby wysokogórskiej
• charakteryzuje wody powierzchniowe Tatr
• opisuje świat zwierząt w Tatrach
• opisuje florę i faunę Bieszczad
• wymienia pasma górskie Sudetów
• opisuje klimat i roślinność Sudetów
• omawia warunki klimatyczne występujące w Górach Świętokrzyskich
• opisuje rzeźbę krasową na Wyżynie
  Krakowsko-Częstochowskiej na podstawie infografiki
• wymienia główne surowce mineralne występujące na wyżynach
• podaje cechy krajobrazu staroglacjalnego
• charakteryzuje wody powierzchniowe w pasie nizin
• omawia warunki klimatyczne występujące w pasie nizin
• wymienia najważniejsze elementy środowiska przyrodniczego parków narodowych pasa nizin
• podaje cechy krajobrazu młodoglacjalnego na obszarze pojezierzy
• opisuje warunki klimatyczne występujące na pojezierzach
• opisuje cechy krajobrazu pasa pobrzeży
• wymienia czynniki rzeźbotwórcze wpływające na rzeźbę poszczególnych regionów pasa pobrzeży
• charakteryzuje wody powierzchniowe w pasie pobrzeży

Uczeń:

• wymienia formy polodowcowe i formy krasowe występujące w Tatrach
• wymienia cechy klimatu Tatr
• charakteryzuje działalność gospodarczą w Tatrach
• opisuje korzyści i zagrożenia związane z rozwojem turystyki w Tatrach
• omawia piętrowość roślinną w Bieszczadach
• omawia cechy środowiska przyrodniczego Sudetów
• wymienia skały dominujące w budowie geologicznej poszczególnych pasm sudeckich
• charakteryzuje poszczególne pasma Sudetów
• charakteryzuje krajobraz gór niskich
• omawia cechy środowiska przyrodniczego Gór Świętokrzyskich
• charakteryzuje cechy środowiska przyrodniczego pasa wyżyn
• opisuje zlodowacenia na obszarze pasa nizin
• przedstawia rzeźbę pasa nizin
• charakteryzuje gleby równin staroglacjalnych na podstawie profili glebowych
• omawia zlodowacenia na obszarze pojezierzy
• omawia wpływ lądolodu na rzeźbę pojezierzy
• charakteryzuje użytkowanie terenu na pojezierzach
• przedstawia czynniki wpływające na rzeźbę pasa pobrzeży
• charakteryzuje środowisko przyrodnicze poszczególnych regionów pasa pobrzeży
• charakteryzuje typy wybrzeży Morza Bałtyckiego
• omawia wpływ Morza Bałtyckiego na klimat pobrzeży
• opisuje działalność gospodarczą w pasie pobrzeży

Uczeń:

• omawia budowę geologiczną Tatr na podstawie schematu
• omawia wpływ procesów zewnętrznych na rzeźbę Tatr
• porównuje środowisko przyrodnicze Tatr Wysokich ze środowiskiem przyrodniczym Tatr Zachodnich
• omawia budowę geologiczną Sudetów jako przykładu gór zrębowych
• omawia budowę geologiczną Gór Świętokrzyskich
• charakteryzuje dzieje geologiczne pasa wyżyn
• opisuje zróżnicowanie środowiska przyrodniczego pasa wyżyn
• przedstawia warunki powstawania węgla kamiennego
• wyjaśnia wpływ lądolodu na środowisko nizin
• omawia proces powstawania pradolin i ich przebieg na obszarze pasa nizin na podstawie mapy
• wyjaśnia genezę pól wydmowych występujących w pasie nizin
• porównuje warunki klimatyczne Niziny Śląskiej z warunkami klimatycznymi Niziny Północnopodlaskiej
• omawia wpływ budowy geologicznej na występowanie surowców mineralnych i wód głębinowych w pasie nizin
• omawia wpływ budowy geologicznej pojezierzy na gleby i roślinność
• omawia zależności między poszczególnymi elementami środowiska przyrodniczego w pasie pojezierzy
• opisuje etapy powstawania delty Wisły na obszarze Żuław Wiślanych
• omawia procesy powstawania mierzei i klifu na podstawie schematu
•  charakteryzuje środowisko przyrodnicze Żuław Wiślanych

• Uczeń:
• omawia rozmieszczenie lodowców w Tatrach w plejstocenie na podstawie dostępnych źródeł informacji
• przedstawia czynniki decydujące o zmianach szaty roślinnej wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza
• porównuje granice pięter klimatyczno-roślinnych w Sudetach i Tatrach
• przedstawia różnice między cechami środowiska przyrodniczego Sudetów, Gór Świętokrzyskich i Bieszczad
• opisuje wpływ skał węglanowych i lessowych na inne elementy środowiska przyrodniczego
•  opisuje czynniki przyrodnicze, które wpłynęły na gospodarowanie w pasie wyżyn
• wyjaśnia związek między budową geologiczną nizin a zagospodarowaniem tego obszaru
• przedstawia zależność między budową geologiczną pojezierzy a ich zagospodarowaniem
• porównuje krajobraz młodoglacjalny z krajobrazem staroglacjalnym (uwzględnia między innymi wysokości bezwzględne, formy terenu i wody powierzchniowe)
• omawia podobieństwa i różnice między środowiskiem przyrodniczym pojezierzy a środowiskiem przyrodniczym pobrzeży

III. Krajobrazy Polski

Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie terminu krajobraz
• wymienia czynniki kształtujące wybrane typy krajobrazów
• wymienia cechy krajobrazu przyrodniczego
• podaje przykłady krajobrazu przyrodniczego
• wyjaśnia znaczenie terminu krajobraz kulturowy
• podaje przykłady krajobrazu kulturowego
• wymienia cechy krajobrazu mozaikowego
• wyjaśnia, czym zajmuje się krajoznawstwo

Uczeń:

• wymienia elementy krajobrazu
• wymienia główne funkcje krajobrazów
• wymienia typy krajobrazów przyrodniczych i podaje ich przykłady
• opisuje krajobraz leśny zbliżony do pierwotnego na przykładzie Puszczy Białowieskiej
• wymienia cechy krajobrazu górskiego ponad granicą lasu, torfowisk wysokich i muraw na przykładzie Karkonoszy
• podaje główne cechy krajobrazu turni na przykładzie Tatr
• podaje cechy krajobrazu kulturowego
• podaje cechy krajobrazu wiejskiego na przykładzie Roztocza
• podaje cechy krajobrazu małomiasteczkowego na przykładzie Tykocina
• wymienia elementy krajobrazu komunikacyjnego na podstawie fotografii
• wymienia organizacje krajoznawcze w Polsce
• wymienia główne metody ochrony krajobrazu

Uczeń:

• przedstawia podział krajobrazów ze względu na stopień przekształcenia środowiska
• opisuje wybrane funkcje krajobrazów
• porównuje krajobraz przyrodniczy z krajobrazem kulturowym
• charakteryzuje krajobrazy przyrodniczo-kulturowe
• charakteryzuje krajobrazy jeziorne i bagienno-łąkowe i podaje obszary ich występowania
• opisuje cechy krajobrazu podmiejskiego i rezydencjalnego na przykładzie podwarszawskich miejscowości
• opisuje cechy krajobrazu przemysłowego na wybranym przykładzie
• podaje główne działania promocyjne Polskiej Organizacji Turystycznej

Uczeń:

• charakteryzuje krajobrazy wyróżnione ze względu na rzeźbę terenu
• charakteryzuje czynniki zagrażające krajobrazom
• przedstawia główne cechy wybranych krajobrazów przyrodniczych
• wymienia czynniki wpływające na zachowanie krajobrazów zbliżonych do pierwotnych
• charakteryzuje krajobraz kulturowy wielkich miast Polski na przykładzie Warszawy
• charakteryzuje krajobraz górniczy na przykładzie kopalni w Bełchatowie
• określa rolę turystyki i krajoznawstwa w poznawaniu zróżnicowania i piękna krajobrazów przyrodniczych i kulturowych Polski
• wyjaśnia, na czym polega ochrona krajobrazów, i podaje przykłady działań podejmowanych w jej ramach

Uczeń:

• omawia rolę krajobrazu w życiu człowieka
• opisuje krajobraz dominujący w regionie, w którym mieszka, wymienia jego funkcje oraz ocenia stopień jego przekształcenia w wyniku antropopresji
• rozpoznaje na podstawie materiałów źródłowych, np. map, fotografii i obrazów satelitarnych, wybrane krajobrazy przyrodnicze i kulturowe
• prezentuje przykłady działań służących zachowaniu walorów krajobrazów przyrodniczych i kulturowych oraz zapobieganiu ich degradacji
• przedstawia sposoby promocji walorów krajobrazowych

IV. Ludność i urbanizacja w Polsce

Uczeń:

• podaje aktualną liczbę ludności w Polsce
• wymienia województwa w Polsce i wskazuje je na mapie
• wyjaśnia znaczenie terminu depopulacja
• wymienia obszary w Polsce o dodatnim i ujemnym współczynniku przyrostu naturalnego na podstawie mapy
•  wyjaśnia znaczenie terminu współczynnik dzietności
• wymienia obszary o najwyższym wskaźniku starości demograficznej
• wyjaśnia znaczenie terminu współczynnik feminizacji
• podaje cechy piramidy wieku i płci ludności Polski
• podaje wartość wskaźnika gęstości zaludnienia w Polsce
• wymienia regiony silnie i słabo zaludnione na podstawie mapy gęstości zaludnienia
• wymienia obszary o dodatnim i ujemnym saldzie migracji wewnętrznych w Polsce
• wymienia państwa, w których żyje najliczniejsza Polonia, i wskazuje je na mapie
• wyjaśnia znaczenie terminów mniejszość narodowa i mniejszość etniczna
• wymienia mniejszości narodowe i mniejszości etniczne w Polsce
• wyjaśnia znaczenie terminu region etnograficzny
• wymienia regiony etnograficzne na podstawie mapy
• wymienia ekonomiczne grupy wiekowe ludności
• wyjaśnia znaczenie terminu aktywność ekonomiczna
• omawia strukturę ludności Polski według aktywności ekonomicznej w 2019 r. na podstawie danych statystycznych
• wymienia sektory gospodarki
• wyjaśnia znaczenie terminów podaż pracy i popyt na pracę
• wymienia wskaźniki dotyczące oceny poziomu życia ludności
• wyjaśnia znaczenie terminu ubóstwo
• wymienia wskaźniki ubóstwa
• wymienia organy władzy publicznej wybierane w demokratycznych wyborach w Polsce
• wymienia główne opcje polityczne w Polsce
• wymienia województwa o wysokim i o niskim wskaźniku urbanizacji
• wymienia miasta według grup wielkościowych na podstawie wykresu
• wymienia najludniejsze miasta Polski i wskazuje na mapie
• wymienia cechy wiejskiej sieci osadniczej
• wymienia wybrane typy genetyczne kształtów wsi

Uczeń:

• analizuje zmiany liczby ludności w Polsce w danym przedziale czasowym
• oblicza wskaźnik dynamiki zmian liczby ludności
• przedstawia trójstopniowy podział administracyjny Polski
• oblicza współczynnik przyrostu naturalnego na wybranym przykładzie
• przedstawia przestrzenne zróżnicowanie wskaźnika starości demograficznej na podstawie mapy
• przedstawia regionalne zróżnicowanie współczynnika feminizacji na podstawie mapy
• oblicza współczynnik feminizacji
• podaje przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia ludności w Polsce
• oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia
• podaje przyczyny migracji wewnętrznych w Polsce
• omawia współczynnik salda migracji wewnętrznych w Polsce na podstawie mapy
• wymienia państwa, do których migrują Polacy w XXI w.
• oblicza współczynnik przyrostu rzeczywistego
• podaje główne kierunki i wielkość współczesnych emigracji Polaków
• przedstawia współczesną strukturę narodowościowo-etniczną w Polsce na podstawie danych statystycznych
• przedstawia zróżnicowanie etnograficzne ludności Polski na podstawie materiałów źródłowych
• wymienia mierniki poziomu aktywności zawodowej ludności Polski
• podaje przyczyny zmian w strukturze zatrudnienia ludności Polski
• wymienia czynniki wpływające na poziom życia
• wyjaśnia różnice między referendami ogólnokrajowymi a referendami lokalnymi
• omawia wskaźnik urbanizacji w Polsce i jego regionalne zróżnicowanie na podstawie danych statystycznych i mapy tematycznej
• omawia funkcje polskich miast i podaje ich przykłady
• podaje przykłady aglomeracji miejskich
• podaje różnice między aglomeracją monocentryczną a aglomeracją policentryczną
• wyjaśnia znaczenie terminu inteligentne miasta i podaje przykłady inteligentnych miast
• wyjaśnia, na czym polega gettoizacja przestrzeni miejskiej
• podaje wady i zalety życia na wsi

Uczeń:

• omawia zmiany liczby ludności Polski po II wojnie światowej
• omawia skutki depopulacji
• analizuje współczynnik przyrostu naturalnego w Polsce w wybranych latach na podstawie wykresu
• omawia współczynnik dzietności w Polsce w latach 1960–2019 na podstawie wykresu
• podaje przyczyny zmian przyrostu naturalnego w Polsce w ostatnich trzech dekadach
• podaje przyczyny starzenia się polskiego społeczeństwa
• omawia wpływ czynników przyrodniczych na rozmieszczenie ludności w Polsce na podstawie map tematycznych
• omawia zróżnicowanie przestrzenne salda migracji wewnętrznych w Polsce
• omawia przyczyny migracji zagranicznych w Polsce w ujęciu historycznym
• omawia wielkość migracji zagranicznych na pobyt stały w Polsce na podstawie wykresu
• przedstawia przestrzenne zróżnicowanie mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce
• charakteryzuje wybrane grupy etnograficzne w Polsce
• przedstawia współczesną strukturę narodowościowo-etniczną w Polsce
• charakteryzuje mierniki poziomu aktywności zawodowej ludności Polski
• omawia formy zatrudnienia w Polsce
• przedstawia rozkład wysokości wynagrodzeń brutto w Polsce na podstawie wykresu i mapy tematycznej
• analizuje zróżnicowanie bezrobocia w Polsce na podstawie mapy
• omawia zróżnicowanie regionalne wskaźników dotyczących poziomu życia w Polsce na podstawie map tematycznych
• porównuje subiektywny wskaźnik poziomu zadowolenia z życia w miastach i na wsi na podstawie danych statystycznych
• analizuje frekwencję wyborczą w Polsce na podstawie wykresu
• przedstawia preferencje wyborcze Polaków na podstawie wykresu
• wyjaśnia uwarunkowania współczesnych procesów urbanizacyjnych w Polsce
• przedstawia przestrzenne zróżnicowanie procesów urbanizacyjnych w Polsce na podstawie danych statystycznych
• opisuje czynniki warunkujące jakość życia w polskich miastach
• charakteryzuje genius loci miasta
• podaje przyczyny zróżnicowania poczucia więzi z miastem
• omawia czynniki sprzyjające zmianie miejsca zamieszkania i utrudniające tę zmianę
• charakteryzuje wybrane typy genetyczne kształtów wsi w Polsce
• omawia cechy strefy podmiejskiej
• wskazuje negatywne skutki rozwoju strefy podmiejskiej

Uczeń:

• analizuje regionalne zróżnicowanie dynamiki zmian liczby ludności na podstawie danych statystycznych
• przedstawia zmiany przyrostu naturalnego w Polsce w drugiej połowie XX w. i na początku XXI w. na podstawie wykresu
• charakteryzuje zachowania prokreacyjne Polaków i przestrzenne zróżnicowanie tych zachowań
• wykazuje związek zachowań prokreacyjnych Polaków z uwarunkowaniami
  społeczno-kulturowymi
• wyjaśnia zmiany kształtu piramidy wieku i płci ludności Polski oraz porównuje ją z piramidami wieku i płci ludności innych państw
• wykazuje wpływ czynników
  społeczno-ekonomicznych i historyczno-politycznych na rozmieszczenie ludności w Polsce na podstawie dostępnych źródeł informacji
• omawia skutki nierównomiernego rozmieszczenia ludności w Polsce
• przedstawia główne motywy migracji Polaków na początku XXI w.
• analizuje przyrost rzeczywisty ludności Polski i jego składowe na podstawie wykresu
• wyjaśnia przyczyny zróżnicowania etnograficznego ludności Polski
• porównuje wartości współczynnika aktywności zawodowej i stopy bezrobocia w Polsce z wartościami tych wskaźników w wybranych krajach UE
• analizuje zmiany struktury zatrudnienia w Polsce na podstawie danych statystycznych
• wyjaśnia na przykładach przyczyny i skutki bezrobocia w Polsce
• porównuje poziom życia ludności w Polsce z poziomem życia w innych krajach na podstawie dostępnych źródeł informacji
• analizuje przestrzenne zróżnicowanie frekwencji wyborczej w Polsce na podstawie map
• wymienia przyczyny przestrzennego zróżnicowania preferencji wyborczych Polaków
• analizuje przestrzenne zróżnicowanie wyników wyborów parlamentarnych w 2019 r. na podstawie map
• opisuje na przykładach układy urbanistyczne miast powstałych w różnych okresach historycznych
• przedstawia działania związane z rewitalizacją podupadłych dzielnic miast
• przedstawia zróżnicowanie wiejskiej sieci osadniczej w Polsce na podstawie mapy
• omawia przyczyny zmian w osadnictwie wiejskim w Polsce
• przedstawia demograficzne i społeczne przemiany na obszarach wiejskich
• omawia funkcjonalne i przestrzenne przemiany na obszarach wiejskich

Uczeń:

•  prognozuje wpływ współczesnych  przemian demograficznych w Polsce na rozwój społeczno-gospodarczego kraju
• przedstawia działania rządu w zakresie polityki prorodzinnej i ich wpływ na zachowania prokreacyjne Polaków
• analizuje zmiany przyrostu naturalnego i przyrostu rzeczywistego ludności Polski na podstawie dostępnych źródeł informacji
• przedstawia działania przeciwdziałające wyludnianiu się niektórych obszarów Polski podejmowane na szczeblu rządowym i samorządowym
• przedstawia sytuację migracyjną w regionie, w którym mieszka, na podstawie dostępnych źródeł informacji
• przedstawia przyczyny niewielkiego zróżnicowania narodowo-etnicznego ludności Polski
• wyjaśnia wpływ starzenia się polskiego społeczeństwa na rynek pracy
• opisuje działania państwa na rzecz ograniczania ubóstwa
• ocenia regionalne zróżnicowanie pomocy społecznej w Polsce na podstawie mapy
• analizuje wyniki wyborów w regionie, w którym mieszka, na podstawie danych PKW
• porównuje frekwencję i wyniki ostatnich wyborów do Sejmu RP w regionie, w którym mieszka, z wynikami w całej Polsce
• wyjaśnia wpływ przemian społecznych i gospodarczych na przebieg urbanizacji w Polsce po II wojnie światowej
• omawia przyczyny i konsekwencje gettoizacji przestrzeni miejskiej
• wykazuje zależność między zmianami w osadnictwie wiejskim a przemianami społeczno-gospodarczymi zachodzącymi w Polsce

V. Gospodarka Polski

Uczeń:

• wymienia przyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa
• wymienia pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa
• wyjaśnia znaczenie terminu rolnictwo ekologiczne
• podaje liczbę ekologicznych gospodarstw w Polsce

• wymienia cechy żywności ekologicznej

• wyjaśnia, na czym polegała transformacja gospodarcza po 1989 r.
• wyjaśnia, na czym polegała restrukturyzacja przemysłu
• wymienia najważniejsze działy przemysłu high-tech w Polsce
• wymienia rodzaje transportu funkcjonujące w Polsce
• wymienia główne porty lotnicze w Polsce
• wymienia główne węzły i terminale transportowe w Polsce i wskazuje je na mapie
• wymienia rodzaje działalności gospodarczej zaliczane do gospodarki morskiej
• wskazuje na mapie główne porty handlowe i pasażerskie na polskim wybrzeżu
• wskazuje na mapie główne porty rybackie na polskim wybrzeżu
• przedstawia walory przyrodnicze sprzyjające rozwojowi turystyki w Polsce
• wymienia główne obszary turystyczne Polski

Uczeń:

• wymienia obszary w Polsce o najkorzystniejszych warunkach rozwoju rolnictwa
• podaje cechy rolnictwa ekologicznego
• opisuje zmiany liczby gospodarstw ekologicznych w Polsce
• podaje przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia zakładów przemysłowych w Polsce
• określa miejsce Polski w światowej produkcji przemysłowej na podstawie danych statystycznych
• wymienia czynniki decydujące o lokalizacji zakładów przemysłu zaawansowanych technologii w Polsce
• opisuje zróżnicowanie gęstości dróg kołowych według województw oraz przebieg autostrad i dróg ekspresowych w Polsce
• opisuje zróżnicowanie gęstości sieci kolejowej w Polsce
• wymienia grupy ładunkowe, w których przeładunku specjalizują się poszczególne porty morskie

• przedstawia walory kulturowe sprzyjające rozwojowi turystyki w Polsce

Uczeń:

• omawia rolę rolnictwa w polskiej gospodarce
• przedstawia przyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa w Polsce na podstawie danych statystycznych
• przedstawia pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa w Polsce na podstawie danych statystycznych
• przedstawia rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce po przystąpieniu naszego kraju do UE
• omawia przestrzenne rozmieszczenie gospodarstw ekologicznych w Polsce
• omawia strukturę ekologicznych użytków rolnych
• przedstawia i rozpoznaje oznakowanie żywności ekologicznej
• opisuje cechy socjalistycznej gospodarki
• podaje przyczyny przemian strukturalnych w przemyśle Polski po 1989 r.
• przedstawia uwarunkowania rozwoju przemysłu high-tech w Polsce
• charakteryzuje czynniki decydujące o lokalizacji przemysłu zaawansowanych technologii w Polsce
• przedstawia rozmieszczenie ośrodków przemysłu zaawansowanych technologii w Polsce
• omawia znaczenie działalności badawczo-
  -rozwojowej w rozwoju przemysłu high-tech
• podaje przyczyny zmian w polskim transporcie w ostatnich trzech dekadach
• opisuje rozwój transportu samochodowego w Polsce
• przedstawia lokalizację sieci tramwajowych oraz systemu metra w Polsce

• omawia czynniki wpływające na rozwój transportu śródlądowego w Polsce
• charakteryzuje transport lotniczy w Polsce
• omawia transport przesyłowy w Polsce

• przedstawia obroty ładunkowe w polskich portach morskich na podstawie danych statystycznych
• ocenia walory przyrodnicze warunkujące rozwój turystyki w Polsce

• przedstawia polskie obiekty znajdujące się na Liście UNESCO

Uczeń:

• omawia regionalne zróżnicowanie przyrodniczych warunków rozwoju rolnictwa na podstawie mapy
• omawia regionalne zróżnicowanie pozaprzyrodniczych czynników rozwoju rolnictwa na podstawie mapy

• przedstawia pozytywne i negatywne skutki rozwoju rolnictwa ekologicznego
• wskazuje cele certyfikacji i nadzoru żywności produkowanej w ramach systemu rolnictwa ekologicznego w Polsce
• przedstawia rozwój i strukturę polskiego przemysłu do II wojny światowej
• przedstawia charakter przemian strukturalnych w polskim przemyśle po 1989 r.
• wyjaśnia skutki przemian strukturalnych w polskim przemyśle po 1989 r.
• porównuje wydatki na działalność badawczo-rozwojową w Polsce z wydatkami na tę działalność w innych krajach UE
• omawia działalność parku technologicznego na przykładzie Pomorskiego Parku Naukowo-
  -Technologicznego Gdynia
• omawia zmiany w polskim transporcie w XX i XXI w.
• podaje przyczyny nierównomiernej gęstości sieci kolejowej na podstawie mapy
• ocenia poziom rozwoju transportu kolejowego w Polsce
• porównuje transport kolejowy i samochodowy w Polsce z transportem kolejowym i samochodowym w Unii Europejskiej

• omawia transport przesyłowy w Polsce

• omawia stan polskiej floty handlowej na podstawie danych statystycznych
• przedstawia przemiany zachodzące w przemyśle stoczniowym w Polsce

• ocenia walory kulturowe warunkujące rozwój turystyki w Polsce

• analizuje stan infrastruktury turystycznej w Polsce
• projektuje trasę wycieczki uwzględniającą atrakcje turystyczne w wybranej miejscowości lub w wybranym regionie z wykorzystaniem mapy i odbiornika GPS

Uczeń:

• analizuje wpływ warunków przyrodniczych i czynników pozaprzyrodniczych na możliwości przemian strukturalnych w rolnictwie Polski
• omawia znaczenie rolnictwa ekologicznego w dobie zmian klimatu
• uzasadnia potrzebę kontrolowania gospodarstw produkujących żywność ekologiczną
• przedstawia perspektywy rozwoju przemysłu w Polsce
• ocenia wpływ przystąpienia Polski do UE na rozwój przemysłu w naszym kraju
• przedstawia hipotezy dotyczące perspektyw rozwoju przemysłu zaawansowanych technologii w Polsce

• przedstawia perspektywy rozwoju żeglugi śródlądowej w Polsce

• określa znaczenie węzłów i terminali transportowych dla gospodarki kraju
• ocenia szanse i zagrożenia rozwoju polskiej żeglugi promowej na Bałtyku

• ocenia możliwości rozwoju przemysłu stoczniowego w Polsce
• przedstawia stan i perspektywy rozwoju polskiego rybołówstwa
• dyskutuje na temat możliwości rozwoju gospodarki morskiej Polski na podstawie materiałów źródłowych

• prezentuje wartość obiektów stanowiących dziedzictwo kulturowe Polski na przykładzie wybranego regionu lub szlaku turystycznego

VI. Stan środowiska i jego ochrona w Polsce

Uczeń:

• wymienia rodzaje zanieczyszczeń powietrza
• wyjaśnia, na czym polega eutrofizacja wód
• wyjaśnia znaczenie terminu degradacja gleb
• wyjaśnia, dlaczego należy chronić środowisko przyrodnicze
• wymienia formy ochrony przyrody w Polsce na podstawie mapy
• wymienia parki narodowe w Polsce
• wymienia przykłady gatunków roślin i zwierząt objętych ochroną

Uczeń:

• podaje przyczyny zanieczyszczenia powietrza w Polsce
• podaje przyczyny zanieczyszczenia wód
• wymienia przyczyny degradacji gleb

• wymienia parki narodowe w Polsce
• wymienia elementy środowiska podlegające ochronie w poszczególnych parkach narodowych w Polsce

• wymienia rodzaje obszarów chronionych w Polsce
• wymienia indywidualne formy ochrony przyrody w Polsce

Uczeń:

• omawia stan środowiska przyrodniczego w Polsce i jego zmiany w XX i XXI w.
• wskazuje różnice w składzie ścieków przemysłowych i ścieków komunalnych
• wymienia rodzaje odpadów stanowiących zagrożenie dla środowiska
• omawia wybrane zanieczyszczenia powietrza w Polsce według źródeł ich emisji
• opisuje działania podejmowane na rzecz rekultywacji gleb w Polsce
• prezentuje przykłady działań na rzecz ochrony przyrody podejmowanych w Polsce
• przedstawia przestrzenne rozmieszczenie form ochrony przyrody w Polsce
• opisuje walory środowiskowe poszczególnych parków narodowych w Polsce

Uczeń:

• omawia zmiany stanu środowiska w Polsce w XX i XXI w.
• podaje przyczyny zmniejszania się emisji zanieczyszczeń powietrza w Polsce
• analizuje wielkość produkcji odpadów przemysłowych i komunalnych w Polsce 
• prezentuje zadania instytucji powołanych do oceny stanu środowiska
• wyjaśnia, na czym polegają restytucja gatunków i reintrodukcja
• przedstawia międzynarodowe formy ochrony przyrody

Uczeń:

• zdobywa informacje dotyczące szkód w środowisku i zanieczyszczeń powierzchni ziemi w regionie, w którym mieszka
• dokonuje analizy stanu środowiska w Polsce i w regionie, w którym mieszka, oraz przedstawia wnioski z tej analizy na podstawie danych statystycznych i aplikacji GIS
• uzasadnia potrzebę ochrony środowiska przyrodniczego Polski
• podaje przykłady działań na rzecz ochrony środowiska, które mogą być podejmowane przez każdego człowieka
• znajduje w internecie informacje dotyczące form ochrony przyrody w Polsce

VII. Badania i obserwacje terenowe

Uczeń:

• znajduje informacje przydatne podczas analizy na oficjalnych stronach internetowych firm, przedsiębiorstw i urzędów
• przygotowuje kwestionariusz ankiety
• wykonuje proste obliczenia
• sporządza dokumentację fotograficzną

Uczeń:

• dokonuje wyboru przedmiotu badań
• dokonuje wyboru obszaru badań

• odczytuje informacje z opracowań kartograficznych i map internetowych
• zbiera informacje z wykorzystaniem map, danych statystycznych lub obserwacji w terenie
• opracowuje wyniki ankiety

Uczeń:

• przeprowadza wywiad z przedstawicielem przedsiębiorstwa, placówki usługowej lub lokalnego urzędu
• selekcjonuje i dokumentuje wyniki prowadzonych obserwacji
• identyfikuje problemy występujące na wybranym obszarze

Uczeń:

• wyciąga wnioski z przeprowadzonych obserwacji i badań
• porównuje dane statystyczne dotyczące różnych obszarów zaczerpnięte z publikacji GUS

Uczeń:

• prezentuje wyniki badań w postaci posteru, portfolio i opracowań kartograficznych
• przestawia wyniki badań w pracy pisemnej lub tabeli porównawczej
• formułuje wnioski i proponuje działania, które należy podjąć, aby zrealizować wskazane cele
• przedstawia wyniki analizy SWOT dla wybranej miejscowości