Wymagania na poszczególne oceny

konieczne
(ocena dopuszczająca)

podstawowe
(ocena dostateczna)

rozszerzające
(ocena dobra)

dopełniające
(ocena bardzo dobra)

wykraczające
(ocena celująca)

2

3

4

5

6

I.     Zmiany na mapie politycznej

Uczeń:

·   wyjaśnia znaczenie terminów:państwo,eksklawa, terytorium zależne

·   wymienia elementy państwa

·   wymienia wielkie państwa
i minipaństwa

·   określaróżnice w powierzchni państw

·   podaje powierzchnię Polski

·   podaje aktualną liczbę państw świata

·   wyjaśnia znaczenie terminów: kolonializm,dekolonizacja

·   wyjaśnia znaczenie terminów:integracja, dezintegracja

·   wymienia przyczyny procesów integracyjnych na świecie

·   wymienia państwa w Europie powstałe po 1989 r.

·   podaje przykłady organizacji międzynarodowych

·   wymieniaprzyczyny konfliktów zbrojnych na świecie

·   wyjaśnia różnice między terroryzmem
a konfliktem zbrojnym

·   wymieniawskaźniki rozwoju gospodarczego i społecznego państw

Uczeń:

·   podaje przykłady eksklaw i wskazuje je
na mapie

·   wskazuje na mapie wielkie państwa
i minipaństwa

·   określa pozycję Polski w Europie
pod względem powierzchni

·   wskazuje na mapie świata obszary kolonialne krajów europejskichz połowy XX w.

·   wyjaśnia różnicę między integracją
a dezintegracją państw

·   podaje przykłady procesów integracji
i dezintegracji w Europie po 1989 r.

·   określa główne cele ONZ

·   wskazuje na mapie świata miejsca ważniejszych konfliktów zbrojnych
i ataków terrorystycznych w wybranych regionach w XXI w.

·   podaje definicjewskaźników rozwoju krajów: PKB, HDI, MPI

·   omawia na wybranych przykładach cechy krajów o różnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego

Uczeń:

·   podaje przykłady terytoriów zależnych w XXI w. na świecie

·   odczytuje na mapach aktualny podział polityczny

·   wyjaśnia przyczyny zmian na mapie politycznej świata

·   omawia na przykładach procesy integracji i dezintegracji w Europie
po 1989r.

·   podaje przykłady organizacji międzyrządowych i pozarządowych

·   podaje przykłady organizacji międzynarodowych, których członkiem jest Polska

·   omawia przyczyny konfliktów zbrojnych na świecie

·   charakteryzuje wybrane konflikty
na świecie w latach 90. XX w.
i na początku XXI w.

·   omawia przyczyny dysproporcji
w rozwoju społeczno-gospodarczym państw świata

·   omawia składowe wskaźnika HDI
na przykładzie Polski

·   opisuje zróżnicowanie przestrzenne państw świata według wskaźników HDI
i MPI

Uczeń:

·   podaje przykłady krajów nieuznawanych na arenie międzynarodowej

·   wymienia skutki kolonializmu

·   omawia wpływ kolonializmu
na współczesny podział polityczny świata

·   opisujezmiany,którezaszły na mapie politycznej świata po II wojnie światowej

·   analizuje przyczyny integracji politycznej, gospodarczej i militarnej
na świecie na przykładzie Unii Europejskiej

·   omawia skutki konfliktów zbrojnych
i ataków terrorystycznych na świecie

·   ocenia strukturę PKB Polski na tle innych krajów

·   porównuje strukturę PKB państw znajdujących się na różnych poziomach rozwoju społeczno-
-gospodarczego

Uczeń:

·   przedstawia przyczyny i skutki dekolonizacji

·   wykazuje związek między zasięgiem kolonii a językiem urzędowym
w państwach Ameryki Południowej

·   analizuje wpływ kolonizacji
na dysproporcje w rozwoju państw

·   omawia pozytywne i negatywne skutki integracji politycznej i gospodarczej na świecie

·   przedstawia wpływ mediów
na społeczny odbiór przyczyn
i skutków konfliktów na świecie
na wybranych przykładach

·   omawia konsekwencje zróżnicowania poziomu rozwoju społeczno-
-gospodarczego krajów i regionów
na świecie

II.   Ludność i urbanizacja

Uczeń:

·   podaje aktualną liczbę ludności świata i prognozy zmian

·   porównuje kontynenty pod względem liczby ludności

·   wymienia najludniejsze państwa
na świecie

·   wyjaśnia znaczenie terminów:przyrost naturalny, współczynnik urodzeń,współczynnik zgonów, współczynnik przyrostu naturalnego

·   opisuje model przejścia demograficznego

·   wyjaśnia znaczenie terminów:eksplozja demograficzna, regres demograficzny

·   wymienia typy demograficzne społeczeństw

·   wymienia dominujące na świecie modele rodziny

·   wyjaśnia znaczenie terminu współczynnik dzietności

·   wyjaśnia znaczenie terminów: ekumena, subekumena,anekumena

·   wymienia czynniki rozmieszczenia ludności w podziale na przyrodnicze, społeczno-gospodarcze i polityczne

·   wymienia bariery osadnicze

·   wyjaśnia znaczenie terminuwskaźnik gęstości zaludnienia

·   wymienia najgęściej zaludnione kraje na świecie

·   wyjaśniaznaczenie terminów:imigracja, emigracja, reemigracja, saldo migracji

·   przedstawia podział migracji

·   podaje główne kierunki współczesnych migracji ludności na świecie

·   wymienia odmiany ludzkie – główne
i mieszane

·   wyjaśnia znaczenie terminów: naród,mniejszość narodowa,mniejszość etniczna

·   wymienia mniejszości narodowe
w Polsce

·   wyjaśnia znaczenie terminureligia

·   wymienia religie uniwersalne

·   wymienia i wskazuje na mapie główne kręgi kulturowe na świecie

·   wymienia rodzaje jednostek osadniczych

·   wyjaśnia znaczenie terminów: miasto,wieś

·   wymienia czynniki lokalizacji jednostek osadniczych i rozwoju sieci osadniczej

·   wyjaśnia znaczenie terminów:urbanizacja, wskaźnik urbanizacji

·   wymienia płaszczyzny urbanizacji

·   podajefazy urbanizacji

·   podaje typy zespołów miejskich

·   podaje różnicę między wsią a obszarem wiejskim

·   wyjaśnia znaczenie terminów: wieś, obszar wiejski

·   wymienia kryteria podziału jednostek osadniczych

·   podaje na wybranych przykładach funkcje wsi

Uczeń:

·   przedstawia przyczyny zmian liczby ludności świata

·   podaje różnice w przyroście naturalnym w krajach wysoko i słabo rozwiniętych pod względem społeczno-gospodarczym

·   oblicza współczynniki urodzeń, zgonów
i przyrostu naturalnego

·   opisuje fazy rozwoju demograficznego

·   podaje przykłady państw, w których występująeksplozja demograficzna
i regres demograficzny

·   porównuje piramidy wieku i płci
w wybranych krajach wysoko i słabo rozwiniętych pod względem społeczno-
-gospodarczym

·   wymienia przyczyny starzenia się społeczeństw

·   podaje przykłady państw starzejących się

·   wymienia modele rodziny i omawia ich występowanie na świecie

·   podajewybrane czynniki rozmieszczenia ludności na świecie

·   opisuje ograniczenia w rozmieszczeniu ludności

·   oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia
dla wybranego obszaru

·   wskazuje obszary słabo zaludnione
i bezludne

·   podaje główne przyczyny migracji
na świecie

·   wskazuje na mapie kraje emigracyjne
i imigracyjne

·   odróżnia uchodźstwo od migracji ekonomicznej

·   charakteryzuje główne i mieszane odmiany ludzkie

·   wymienia przykłady krajów jednolitych oraz zróżnicowanych pod względem narodowościowym

·   opisuje zróżnicowanie narodowościowe
i etniczne w Polsce

·   charakteryzuje wielkie religie i wskazuje na mapie obszary ich występowania

·   podaje cechy wybranych kręgów kulturowych ludności świata

·   przedstawia strukturę wyznaniową
w Polsce

·   charakteryzuje osadnictwo wiejskie

·   omawia czynniki kształtujące sieć miejską

·   omawia płaszczyzny procesu urbanizacji

·   przedstawia wskaźnik urbanizacji i jego zróżnicowanie w Polsce i na świecie

·   opisuje fazy urbanizacji

·   wymieniatypy aglomeracji i podajeprzykłady w Polsce i na świecie

·   wymienia czynniki wpływające na rozwój obszarów wiejskich

Uczeń:

·   analizuje dynamikę zmian liczby ludności świata

·   wyjaśnia przyczyny różnic między wartością przyrostu naturalnego
w krajach wysoko i słabo rozwiniętych
pod względem społeczno-
-gospodarczym

·   opisujeprzyczyny występowania eksplozji demograficznej i regresu demograficznego na świecie

·   omawia zróżnicowanie struktury wiekuna świecie

·   wymieniaczynniki kształtujące strukturę wieku

·   omawia zróżnicowanie współczynnika dzietności

·   analizuje wpływ wybranych czynników na rozmieszczenie ludności na świecie

·   opisuje bariery osadnicze

·   omawia cechy rozmieszczenia ludności na świecie

·   analizuje zróżnicowanie gęstości zaludnienia na świecie

·   omawiaobszary zamieszkane
i niezamieszkane na świecie

·   omawia współczesne migracje zagraniczne

·   analizuje saldo migracji zagranicznych na świecie

·   wyjaśnia przyczyny dodatniego lub ujemnego salda migracji na świecie

·   opisuje zróżnicowanie narodowościowe wybranych krajów

·   omawia zróżnicowanie etnicznewybranych krajów

·   omawia strukturę religijną w wybranych krajach

·   przedstawia zróżnicowanie religijne
w Polsce

·   charakteryzuje kręgi kulturowe ludności świata i wskazuje je na mapie

·   omawia zróżnicowanie typów wsi
na przykładzie Europy

·   opisuje zróżnicowanie sieci osadniczej na świecie

·   wymieniaprzyczyny urbanizacji wybranych regionów świata

·   charakteryzuje typy zespołów miejskich, podaje ichprzykładyw Polsce
i na świecieoraz wskazuje je na mapie

·   charakteryzuje obszary wiejskie
na świecie

·   omawia zmiany funkcji współczesnych wsi

Uczeń:

·   wyjaśnia przyczyny zmian tempa wzrostu liczby ludności na świecie

·   analizuje przestrzenne różnice
w wielkości wskaźników urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego
na świecie

·   analizuje przyczyny kształtujące przyrost naturalny w poszczególnych fazach przejścia demograficznego

·   analizuje i porównuje piramidy wieku
i płci w wybranych krajach świata

·   omawia przyczyny i skutki starzenia się ludności oraz jego zróżnicowanie
na świecie

·   określa społeczno-kulturowe uwarunkowania zróżnicowania modelu rodziny

·   porównuje współczynnik dzietności
w krajach wysoko i słabo rozwiniętychpod względem społeczno-
-gospodarczym

·   przedstawiaprawidłowości
w rozmieszczeniu ludności świata

·   opisuje problemy uchodźców
w wybranych państwach

·   przedstawia konsekwencjezróżnicowanianarodowościowego
i etnicznego ludności na wybranych przykładach

·   przedstawia konsekwencje zróżnicowania religijnego i kulturowego ludności na świecie

·   analizuje sieć osadniczą wybranych regionów świata na podstawie map cyfrowych

·   przedstawia gęstość zaludnienia obszarów miejskich na wybranych etapach urbanizacji

·   wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania poziomuurbanizacji
na świecie

·   wymienia skutki urbanizacji wybranych regionów świata

·   podaje przyczyny zacierania się granic między miastem a wsią

·   wyjaśnia przyczyny depopulacji niektórych wsi w Polsce i w Europie

Uczeń:

·   przedstawia skutki zmian tempa wzrostu liczby ludności na świecie

·   ocenia konsekwencje eksplozji demograficznej i regresu demograficznego w wybranych państwach

·   analizuje i ocenia zróżnicowanie ludności świata pod względem dzietności w różnych regionach świata

·   przedstawia społeczno-ekonomiczne
i ekologiczne skutki nadmiernej koncentracji ludności

·   omawia skutki ruchów migracyjnych dla społeczeństw i gospodarki wybranych państw świata

·   podaje przykłady działań, które mogą ograniczyć negatywne przejawy zróżnicowania rasowego, narodowościowego i etnicznego ludności świata

·   analizuje wpływ religii na życie człowieka i na gospodarkę

·   omawia wkład kręgów kulturowych w dziedzictwo kulturowe ludzkości

·   opisuje wpływ środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz rozwoju społeczno-gospodarczego
na zróżnicowanie poziomu rozwoju sieci osadniczej na świecie

·   analizuje przyczyny i skutki urbanizacji wybranych regionów świata

·   przedstawia zależność między udziałem ludności wiejskiej
w ogólnej liczbie ludności
a poziomem rozwoju społeczno-
-gospodarczego kraju

III.    Sektory gospodarki. Globalizacja

Uczeń:

·   przedstawia podział gospodarki
na sektory

·   wymienia funkcje poszczególnych sektorów gospodarki

·   wyjaśnia znaczenie terminów:globalizacja, indeks globalizacji

·   wymienia płaszczyzny globalizacji

Uczeń:

·   omawia znaczenie poszczególnych sektorów gospodarki

·   opisuje funkcje poszczególnych sektorów gospodarki

·   wyjaśnia, czym jest struktura zatrudnienia

·   wymienia kraje o najwyższym indeksie globalizacji na świecie

Uczeń:

·   porównuje strukturę zatrudnienia
w wybranych krajach w latach 90. XX w. i obecnie

·   opisuje zmiany w strukturze zatrudnienia w Polsce po 1950 r.

·omawia przebieg procesów globalizacji napłaszczyźnie gospodarczej, społecznej i politycznej

Uczeń:

·   omawia zmiany w strukturze zatrudnienia ludności Polski na tle krajów o różnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego

·   wykazuje zależność między wskaźnikiem indeksu globalizacji
a poziomem rozwoju społeczno-
-gospodarczego kraju

·   analizuje skutki globalizacji
na przykładzie Polski

Uczeń:

·   przedstawia przyczyny
i prawidłowości zmiany roli sektorów gospodarki w rozwoju cywilizacyjnym w wybranych krajach świata
i w Polsce

·   przedstawia wpływ globalizacji
na gospodarkę światową i życie człowieka

IV.        Rolnictwo, leśnictwo i rybactwo

Uczeń:

·   wymienia przyrodnicze
i pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa

·   wymienia formy użytkowania ziemi

·   wymienia elementy tworzące strukturę użytków rolnych

·   wymienia najważniejsze grupy roślin uprawnych i podaje przykłady należących do nich roślin

·   wymienia czołowych producentów wybranych roślin uprawnych

·   wymienia najważniejsze grupy zwierząt gospodarskich i podaje przykłady zwierząt należących
do każdej grupy

·   wyjaśnia znaczenie terminupogłowie

·   podaje kraje o największym pogłowiu bydła, trzody chlewnej, owiec
i drobiu na świecie

·   wymienia funkcje lasów

·   wymienia czynniki decydujące
o rozmieszczeniu lasów na Ziemi

·   wyjaśnia, czym jest wskaźnik lesistości

·   wyjaśnia znaczenie terminów: rybactwo, rybołówstwo, akwakultura, marikultura

·   podaje kraje, w których rybołówstwo odgrywa istotna rolę

wymienia najczęściej poławiane organizmy wodne

Uczeń:

·   przedstawia zróżnicowanie warunków przyrodniczych produkcji rolnej
na świecie

·   omawia formy użytkowania ziemi
na świecie i w Polsce

·   opisuje strukturę użytków rolnych
na świecie i w Polsce

·   omawia czynniki wpływające na rozmieszczenie upraw

·   przedstawia podział i zastosowanie roślin uprawnych

·   przedstawia podział zwierząt gospodarskich i kierunki ich chowu

·   wyjaśnia różnicę między chowem
a hodowlą

·   omawia rozmieszczenie lasów na Ziemi

·   przedstawia rozmieszczenie głównych łowisk na świecie

·   omawia rozmieszczenie najbardziej eksploatowanych łowisk na świecie

wyjaśnia, czym jest przełowienie

Uczeń:

·   wyjaśnia wpływ czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych
na rozwój rolnictwa na świecie

·   porównuje strukturę użytkowania ziemi w Polsce ze strukturą użytkowania ziemi w wybranych krajach

·   opisuje warunki i rejony upraw wybranych roślin oraz ich głównych producentów

·   dostrzega różnicę między chowem intensywnym a chowem ekstensywnym

·   omawia czynniki przyrodnicze wpływające na rozmieszczenie pogłowia zwierząt gospodarskich
na świecie

·   omawia przestrzenne zróżnicowanie wskaźnika lesistości na świecie
i w Polsce

·   przedstawia sposoby wykorzystania lasów na świecie

·   opisuje wielkość i znaczenie rybołówstwa na świecie

·   omawia znaczenie akwakultury
w gospodarce morskiej świata

Uczeń:

·   opisuje zróżnicowanie przyrodniczych warunków produkcji rolnej
w wybranym kraju lub regionie

·   omawia zmiany w strukturze użytkowania ziemi na świecie

·   omawia warunki i rejony uprawy oraz głównych producentów zbóż, roślin przemysłowych, bulwiastych
i korzeniowych

·   omawia uprawę warzyw i owoców oraz używek na świecie

·   omawia czynniki gospodarcze
i religijno-kulturowe wpływające
na rozmieszczenie pogłowia zwierząt gospodarskich na świecie

·   charakteryzuje rozmieszczenie
i wielkość pogłowia bydła, trzody chlewnej, owiec i drobiu na świecie

·   opisuje skutki rabunkowej i racjonalnej gospodarki leśnej w wybranych regionach świata

omawia wpływ rybołówstwa
i akwakultury na równowagę
w środowisku

Uczeń:

·   wyjaśnia zależność poziomu produkcji rolnej od warunków przyrodniczych
i pozaprzyrodniczych na wybranych przykładach

·   porównuje obecny zasięg wybranych roślin uprawnych z obszarami ich pochodzenia

·   przedstawia tendencje zmian
w pogłowiu zwierząt gospodarskich
na świecie

·   uzasadnia konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami leśnymi
na świecie

·   rozumie zasady zrównoważonej gospodarki leśnej i ochrony przyrody

dostrzega związek między wykorzystaniem zasobów biologicznych mórz i wód śródlądowych a potrzebą zachowania równowagi w ekosystemach wodnych

V.     Przemysł

Uczeń:

·   wyjaśnia, czym jest przemysł

·   wymienia czynniki lokalizacji przemysłu

·   przedstawia działy przemysłu
high-tech

·   wyjaśnia znaczenie terminów:industrializacja, dezindustrializacja, reindustrializacja

·   podaje przykłady procesów dezindustralizacji na świecie

·   wymienia źródła energii na świecie
w podziale na odnawialne
i nieodnawialne

·   wymienia główne surowce energetyczne i przykłady ich wykorzystania

·   wymienia największych na świecie producentów surowców energetycznych

·   wyjaśnia, na czym polega bilans energetyczny

·   podaje największych producentów energii elektrycznej

·   wymienia rodzaje elektrowni wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych i nieodnawialnych

·   wymienia pozytywne i negatywne skutki rozwoju energetyki jądrowej

Uczeń:

·   przyporządkowuje rodzaj lokalizacji przemysłu do zakładów przemysłowych

·   podaje cechy przemysłu tradycyjnego
i jego rozmieszczenie na świecie

·   wymienia cechy przemysłu high-tech
i jego rozmieszczenie na świecie

·   wymienia cechy industrializacji, dezindustrializacji i reindustrializacji

·   podaje różnicę między industrializacją
a reindustrializacją

·   omawia odnawialne źródła energii

·   opisuje nieodnawialne źródła energii

·   przedstawia strukturę produkcji energii na świecie

·   podaje zalety i wady elektrowni cieplnych i jądrowych

·   omawia zalety i wady wybranych elektrowni odnawialnych

·   wskazuje na mapie państwa posiadające elektrownie jądrowe

·   przedstawia wielkość produkcji energii elektrycznej wytwarzanej
w elektrowniach jądrowych

Uczeń:

·   analizuje przyrodnicze
i pozaprzyrodnicze czynniki lokalizacji przemysłu na świecie

·   omawia stopień zależności lokalizacji przemysłu od bazy surowcowej
i podaje przykłady tej zależności

·   porównuje cechy przemysłu tradycyjnego i przemysłu zaawansowanych technologii

·   omawia przyczyny i skutki dezindustrializacji

·   podaje przykłady przejawów reindustrializacji w Polsce i wybranych krajach Europy

·   przedstawia bilans energetyczny i jego zmiany na świecie

·   przedstawia zmiany w bilansie energetycznym Polski w XX w. i XXI w.

·   omawia gospodarcze znaczenie energii elektrycznej

·   opisuje zmiany w produkcji i w zużyciu energii elektrycznej na świecie

·   omawia rozwój energetyki jądrowej
na świecie

Uczeń:

·   omawia wpływ czynników lokalizacji przemysłu na rozmieszczenie i rozwój wybranych działów przemysłu

·   omawia znaczenie przemysłu
high-tech na świecie

·   omawia przyczyny i przebieg reindustrializacji

·   omawia przemiany przemysłu
w Polsce w XX w. i XXI w.

·   omawia skutki rosnącego zapotrzebowania na energię

·   opisuje strukturę produkcji energii elektrycznej według rodzajów elektrowni na świecie, w wybranych krajach i w Polsce

·   omawia plany rozwoju energetyki jądrowej w Polsce

Uczeń:

·   przedstawia przyczyny zmian roli czynników lokalizacji przemysłu

·   ocenia wpływ przemysłu zaawansowanych technologii
na rozwój gospodarczy i jakość życia ludności

·   uzasadnia rolę procesów reindustrializacji na świecie,
w Europie i w Polsce

·   przedstawia działania podejmowane na rzecz ograniczenia tempa wzrostu zużycia energii

·   analizuje wpływ struktury produkcji energii elektrycznej
na bezpieczeństwo energetyczne państwa

·   uzasadnia potrzebę społecznej debaty nad decyzją dotyczącą rozwoju energetyki jądrowej
w Polsce

VI.   Usługi

Uczeń:

·   klasyfikuje usługi

·   omawia usługi podstawowe
i wyspecjalizowane

·   wyjaśnia znaczenie terminów: transport, infrastruktura transportowa

·   przedstawia podział transportu

·   wymienia elementy infrastruktury

·   wyjaśnia znaczenie terminułączność

·   przedstawia podział łączności

·   wyjaśnia, czym sągospodarka oparta na wiedzy, kapitał ludzki, społeczeństwo informacyjne

·   wymienia czynniki wpływające
na rozwój gospodarki opartej na wiedzy

·   wymienia największe banki świata

·   wyjaśnia znaczenie terminów: handel międzynarodowy (zagraniczny), eksport, import, bilans handlowy państwa

·   podaje przykłady państw o dodatnim
i ujemnym saldzie handlu międzynarodowego

·   wymienia najważniejsze produkty wymiany międzynarodowej

·   podaje największych światowych importerów i eksporterów

·   wyjaśnia znaczenie terminów: turystyka, atrakcyjność turystyczna, walory turystyczne, infrastruktura turystyczna

·   podaje państwa świata najliczniej odwiedzane przez turystów

·   wymienia państwa o największych wpływach z turystyki zagranicznej

Uczeń:

·   opisuje zróżnicowanie sektora usług
na świecie

·   omawia etapy rozwoju usług

·   porównuje strukturę zatrudnienia
w usługach w Polsce ze strukturą zatrudnienia w wybranych krajach

·   omawia czynniki rozwoju transportu

·   wymienia zalety i wady różnych rodzajów transportu

·   przedstawia rozwój telefonii i jej zróżnicowanie na świecie

·   wymienia cechy społeczeństwa informacyjnego

·   omawia zróżnicowanie dostępu do usług bankowych na świecie

·   przedstawia zróżnicowanie salda handlu międzynarodowego w wybranych państwach

·   podaje czynniki wpływające na strukturę towarową handlu zagranicznego państw

·   wymienia negatywne skutki rozwoju handlu międzynarodowego

·   wymienia rodzaje turystyki

·   wyjaśnia znaczenie terminów: walory turystyczne, infrastruktura turystyczna, dostępność turystyczna

Uczeń:

·   określa stopień zaspokojenia zapotrzebowania na usługi
w państwach o różnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego

·   przedstawia rozwój sektora usług
w Polsce

·   charakteryzuje poszczególne rodzaje transportu i ich uwarunkowania

·   opisuje sieć transportu na świecie

·   omawia czynniki rozwoju transportu
w Polsce

·   omawia spadek znaczenia usług pocztowych i rozwój telekomunikacji komputerowej

·   podaje cechy gospodarki opartej
na wiedzy

·   omawia rolę władz w gospodarce opartej na wiedzy

·   porównuje dostęp do internetu
w gospodarstwach domowych
w Polsce
i wybranych krajach Unii Europejskiej

·   omawia zróżnicowanie usług edukacyjnych na świecie

·   opisuje kierunki międzynarodowej wymiany towarowej

·   przedstawia strukturę handlu zagranicznego Polski

·   charakteryzuje główne regiony turystyczne świata

Uczeń:

·   omawia znaczenie usług w gospodarce państw

·   wyjaśnia znaczenie poszczególnych rodzajów transportu w rozwoju społeczno-gospodarczym państw

·   przedstawia prawidłowości
w zróżnicowaniu dostępu do internetu na świecie

·   opisuje rolę łączności w światowej gospodarce

·   omawia rozwój innowacyjności
i gospodarki opartej na wiedzy
w Polsce

·   omawia znaczenie usług edukacyjnych w rozwoju społeczno-gospodarczym świata

·   omawia rosnącą rolę usług finansowych na świecie

·   omawia rolę giełdy w systemach finansowych i gospodarkach państw

·   omawia miejsce Polski w handlu międzynarodowym

·   opisuje zasady sprawiedliwego handlu
i wyjaśnia, dlaczego należy ich przestrzegać

·   omawia przyrodnicze
i pozaprzyrodnicze walory turystyczne wpływające na atrakcyjność turystyczną wybranych regionów świata

Uczeń:

·   formułuje wnioski na temat poziomu zaspokojenia zapotrzebowania
na usługi w Polsce w porównaniu
z innymi krajami

·   przedstawia uwarunkowania rozwoju różnych rodzajów transportu
w wybranych państwach świata
i w Polsce

·   omawia znaczenie łączności
w rozwoju społeczno-gospodarczym świata i w życiu codziennym

·   omawia przejawy i skutki kształtowania się społeczeństwa informacyjnego

·   omawia znaczenie usług edukacyjnych i finansowych
w rozwoju społeczno-
-gospodarczym świata

·   omawia znaczenie handlu w rozwoju społeczno-gospodarczym świata

·   omawia rozwój turystyki i jej wpływ na gospodarkę państw i na jakość życia mieszkańców regionów turystycznych

VII.  Wpływ człowieka na środowisko

Uczeń:

·   wyjaśnia znaczenie terminuantropopresja

·   podaje przykłady zagrożeń dla środowiska przyrodniczego, wynikających z działalności człowieka

·   wymienia filary zrównoważonego rozwoju

·   podaje źródła zanieczyszczeń atmosfery spowodowane działalnością człowieka

·   wymienia typy smogu

·   wymienia gazy cieplarniane oraz główne źródła ich emisji

·   wymienia źródła zanieczyszczeń hydrosfery spowodowane działalnością człowieka

·   wymienia zagrożenia dla środowiska przyrodniczego jakie niesie działalność rolnicza

·   wymienia rodzaje górnictwa

·   wyjaśnia znaczenie terminurekultywacja

·   wymienia kierunki rekultywacji terenów pogórniczych

·   wymienia zanieczyszczenia emitowane przez środki transportu

·   wyjaśnia znaczenie terminupojemność turystyczna

·   wyjaśnia znaczenie terminu krajobraz kulturowy

·   wymienia czynniki kształtujące krajobraz kulturowy

·   wyjaśnia, czym jest degradacja krajobrazu

·   wyjaśnia znaczenie terminurewitalizacja

·   podaje przykłady rewitalizacji

Uczeń:

·   omawia zasady i filary zrównoważonego rozwoju

·   podaje przyczyny występowania smogu

·   wymienia inne przykłady wpływu działalności człowieka na atmosferę (globalne ocieplenie, kwaśne opady, dziura ozonowa)

·   omawia zasoby wody na Ziemi i ich wykorzystanie

·   podaje przyczyny deficytu wody
na świecie

·   przedstawia wpływ nadmiernego wypasu zwierząt na środowisko

·   wymienia zagrożenia związane
z górnictwem

·   wyjaśnia, na czym polega rekultywacja terenów pogórniczych

·   przedstawia wpływ awarii tankowców
na środowisko przyrodnicze

·   wymienia cechy krajobrazu kulturowegoterenów wiejskich i miast

·   wymienia rodzaje rewitalizacji

Uczeń:

·   podaje przykłady nieracjonalnego gospodarowania zasobami środowiska przyrodniczego

·   opisuje smog typu londyńskiego i smog typu fotochemicznego

·   omawia pozytywne i negatywne skutki budowy tam na rzekach

·   przedstawia wpływ płodozmianu
i monokultury rolnej na środowisko przyrodnicze

·   wyjaśnia wpływ działalności górniczej
na litosferę i rzeźbę terenu

·   omawia wpływ kopalń na stosunki wodne

·   opisuje zmiany krajobrazu wywołane działalnością transportową

·   wymienia pozytywne i negatywne skutki dynamicznego rozwoju turystyki

·   omawia degradację krajobrazu rolniczego i miejskiego

·   omawia przykłady negatywnych zjawisk na obszarach zdegradowanych

·   opisuje rodzaje rewitalizacji i podaje przykłady

Uczeń:

·   omawia skutki wpływu człowieka
na środowisko przyrodnicze

·   podaje skutki występowania smogu

·   przedstawia przyrodnicze i społeczno-
-gospodarcze skutki globalnego ocieplenia

·   omawia ingerencję człowieka
w hydrosferę na przykładzie Wysokiej Tamy na Nilu i zaniku Jeziora Aralskiego

·   omawia wpływ chemizacji
i mechanizacji rolnictwa
na środowisko przyrodnicze

·   prezentuje wpływ melioracji
na środowisko przyrodnicze
na przykładzie Polski i świata

·   opisuje powstawanie leja depresyjnego

·   omawia wpływ górnictwa na pozostałe elementy krajobrazu

·   wyjaśnia wpływ transportu na warunki życia ludności

·   omawia wpływ dynamicznego rozwoju turystyki na środowisko geograficzne

·   podaje przykłady zagrożeń krajobrazu kulturowego na świecie i w Polsce

·   omawia przykłady proekologicznych rozwiązań w działalności rolniczej, przemysłowej oraz usługowej

·   wyjaśnia, na czym polega postawa współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego

Uczeń:

·   dostrzega konflikt interesów w relacji człowiek – środowisko przyrodnicze

·   przedstawia przykłady rozwiązań konfliktu interesów w relacji człowiek – środowisko

·   proponuje przykłady działań, które sprzyjają ochronie atmosfery

·   ocenia wpływ inwestycji hydrotechnicznych na środowisko przyrodnicze

·   prezentuje na dowolnym przykładzie wpływ działalności rolniczej
na środowisko przyrodnicze

·   omawia sposoby ograniczenia wpływu górnictwa na środowisko przyrodnicze

·   przedstawia możliwości stosowania
w turystyce zasad zrównoważonego rozwoju

·   podaje przykłady działań służących ochronie krajobrazów kulturowych
na świecie, w Polsce i w najbliższej okolicy

·   przedstawia przykłady działań na rzecz środowiska