Konieczne
(ocena dopuszczająca)

Podstawowe
(ocena dostateczna)

Rozszerzające
(ocena dobra)

Dopełniające
(ocena bardzo dobra)

Wykraczające
(ocena celująca)

2

3

4

5

6

I.                     Obraz Ziemi

Uczeń:

·    dokonuje podziału nauk geograficznych na dyscypliny,

·  wymienia źródła informacji geograficznej,

·  wyjaśnia znaczenie terminów:mapa,skala,

·  wymienia elementy mapy,

·  wymienia rodzaje map,

·  omawia i czyta legendę mapy,

·  rozpoznaje rodzaje map w atlasie,

·  rozpoznaje i rozróżnia rodzaje skal,

·  opisuje na podstawie mapy turystycznej dowolny obszar.

Uczeń:

·  opisuje przedmiot i cele badań geograficznych,

·  wymienia źródła informacji potrzebne do charakterystyki własnego regionu,

·  wymienia funkcje GIS,

·  klasyfikuje mapy ze względu na skalę oraz ze względu na treść,

·  porównuje i szereguje skale,

·  wymienia najczęściej stosowane metody prezentowania informacji na mapach,

·  rozróżnia formy terenu na mapie na podstawie układu poziomic,

·  podaje przykłady zastosowania map topograficznych,

·  posługuje się mapą hipsometryczną,

·  odnajduje na mapie obiekty geograficzne przedstawione na fotografii.

Uczeń:

·  określa miejsce geografii wśród innych nauk,

·  omawia przydatność i możliwości wykorzystania źródeł informacji geograficznej,

·  interpretuje dane liczbowe przedstawione w tabelach, na wykresach i diagramach,

·  przedstawia przykłady zastosowania różnych rodzajów map,

·  stosuje różne rodzaje skal i je przekształca,

·    posługuje się skalą mapy do obliczania odległości w terenie,

·    rozróżnia ilościowe i jakościowe metody przedstawiania informacji geograficznej,

·    podaje przykłady zastosowania różnego rodzaju map,

·    wskazuje różnice w sposobie przedstawiania rzeźby terenu na mapach topograficznej i ogólnogeograficznej,

·    określa współrzędne geograficzne na mapie.

Uczeń:

·   wykazuje interdyscyplinarny charakter nauk geograficznych,

·   wymienia przykłady informacji pozyskiwanych na podstawie obserwacji i pomiarów prowadzonych w terenie,

·   porównuje metody jakościowe i ilościowe prezentacji informacji geograficznej,

·   interpretuje zdjęcia satelitarne,

·   czyta i interpretuje treści różnych rodzajów map,

·   charakteryzuje działania systemu nawigacji satelitarnej GPS.

Uczeń:

·  podaje przykłady praktycznego zastosowania geografii,

·  przedstawia możliwości wykorzystania różnych źródeł informacji geograficznych i ocenia ich przydatność,

·  omawia przykłady wykorzystania narzędzi GIS do analiz zróżnicowania przestrzennego środowiska geograficznego,

·  wykazuje przydatność fotografii i zdjęć satelitarnych do uzyskiwania informacji o środowisku geograficznym,

·  wyznacza współrzędne geograficzne z użyciem odbiornika GPS.

II.                    Ziemia we wszechświecie

Uczeń:

·    posługuje się terminami: gwiazda, planeta, księżyc, planetoida, meteoroid, kometa,

·    wymienia ciała niebieskie tworzące Układ Słoneczny,

·    wymienia kolejno nazwy planet Układu Słonecznego,

·    wyjaśnia znaczenie terminów: ruch obiegowy, wysokość górowania Słońca, nocpolarna,dzień polarny,

·    podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi,

·    wymienia strefy oświetlenia Ziemi i wskazuje na mapie świata ich granice,

·    posługuje się terminami: ruchobrotowy, czas uniwersalny,czasstrefowy,

·    wymienia cechy ruchu obrotowego.

Uczeń:

·    charakteryzuje i porównuje planety Układu Słonecznego, wtym Ziemię,

·    podaje przyczyny zmian oświetlenia Ziemi w ciągu roku,

·    podaje przyczyny zmian długości dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych,

·    wymieniaskutki ruchu obrotowego Ziemi,

·    wymienia rodzaje czasów na Ziemi,

·    wyjaśnia, czym są czas uniwersalny i czas strefowy.

Uczeń:

·   opisuje ciała niebieskie: planety karłowate, księżyce, planetoidy, meteoroidy, komety,

·   rozpoznaje ciała niebieskie na zdjęciach i mapach kosmosu,

·   podaje cechy Ziemi odróżniające ją od innych planet Układu Słonecznego,

·   przedstawianastępstwa ruchu obiegowego Ziemi,

·   opisuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi,

·   wyjaśnia przyczyny zróżnicowania czasu na Ziemi,

·   analizuje mapę stref czasowych na Ziemi.

Uczeń:

·  omawia teorie pochodzenia i budowy wszechświata,

·   rozpoznaje wybrane gwiazdozbiory nieba północnego,

·  omawia powstawanie Układu Słonecznego,

·  porównuje cechy budowy planet grupy ziemskiej oraz planet olbrzymów,

·  wyjaśnia przyczyny zmian oświetlenia Ziemi w ciągu roku,

·  przedstawia dowody na ruch obrotowy Ziemi,

·  podaje przykłady oddziaływania siły Coriolisa i jego skutki w środowisku przyrodniczym,

·  oblicza czas strefowy na podstawie mapy stref czasowych.

Uczeń:

·   porównuje odległości we wszechświecie i uzasadnia złożoność wszechświata,

·   wyjaśnia wpływ zmian oświetlenia Ziemi w ciągu roku na życie i działalność człowieka,

·   wyjaśnia wpływ różnic czasu na życie i działalność człowieka.

III.                  Atmosfera

Uczeń:

·  wymienia czynniki wpływające na rozkład temperatury powietrza,

·  odczytuje z mapy klimatycznej temperaturę powietrza na Ziemi,

·  wyjaśnia znaczenie terminów: ciśnienieatmosferyczne, wyż baryczny, niżbaryczny,

·  odczytuje z mapy klimatycznej wartości ciśnienia atmosferycznego,

·  wskazuje na mapie ciśnienia atmosferycznego rozmieszczenie stałych wyżów barycznych i niżów barycznych na Ziemi,

·  wyjaśnia znaczenie terminu kondensacja pary wodnej,

·  wymienia przyczyny występowania opadów na Ziemi,

·  wymienia i wskazuje na mapie obszary o najmniejszych i największych rocznych sumach opadów na Ziemi,

·  wyjaśnia znaczenie terminów: pogoda, prognozapogody,

·  wymienia elementy pogody,

·  ustala warunki pogodowe na podstawie mapy synoptycznej,

·  wyjaśnia znaczenie terminów: klimat, strefaklimatyczna,

·  wskazuje na mapie strefy klimatyczne na Ziemi,

·  opisuje na podstawie map tematycznych dowolną strefę klimatyczną na Ziemi.

Uczeń:

·  charakteryzuje czynniki wpływające na rozkład temperatury powietrza,

· opisuje na podstawie map rozkład temperatury powietrza na Ziemi w styczniu i w lipcu,

· wskazuje na mapie obszary, w których zaznacza się wpływ prądów morskich i wysokości bezwzględnych na temperaturę powietrza,

· opisuje na podstawie map rozkład ciśnienia atmosferycznego na Ziemi w styczniu i w lipcu,

· wyjaśnia przyczyny ruchu powietrza,

· wskazuje na mapie obszary objęte cyrkulacją pasatową,

· wymienia czynniki wpływające na rozkład opadów atmosferycznych,

· opisuje na podstawie mapy zróżnicowanie opadów na Ziemi,

· wymienia sposoby pozyskiwania danych meteorologicznych,

· charakteryzuje pogodę panującą na wybranym obszarze na podstawie mapy synoptycznej,

· podaje różnicę między pogodą a klimatem.

Uczeń:

·   porównuje rozkład temperatury w lipcu i w styczniu na półkuli północnej i półkuli południowej,

·   oblicza średnią roczną temperaturę powierza w danej stacji klimatycznej,

·   wykazuje zależność ciśnienia atmosferycznego od temperatury powietrza,

·   wyjaśnia mechanizm powstawania układów barycznych na podstawie schematu,

·   przedstawia warunki niezbędne do powstania opadu atmosferycznego,

·   wyjaśnia na podstawie map tematycznych wpływ prądów morskich na wielkość opadów atmosferycznych na Ziemi,

·   podaje przykłady obszarów, na których występują zmienne warunki pogodowe w ciągu całego roku,

·   porównuje uproszczoną mapę pogody z mapą synoptyczną,

·   omawia czynniki klimatotwórcze,

·   opisuje na podstawie klimatogramów i mapy stref klimatycznych typy klimatów,

·   wykazuje różnicę między klimatem morskim i kontynentalnym.

Uczeń:

·   wskazuje przyczyny nierównomiernego rozkładu temperatury powietrza na Ziemi,

·   omawia na podstawie klimatogramu roczny przebieg temperatury powietrza we własnym regionie,

·   wyjaśnia przyczyny zróżnicowania ciśnienia atmosferycznego na Ziemi,

·   opisuje na podstawie schematu globalną cyrkulację atmosfery,

·   omawia na podstawie klimatogramu rozkład opadów atmosferycznych w ciągu roku we własnym regionie,

·   przedstawia na podstawie mapy synoptycznej i zdjęć satelitarnych prognozę pogody dla danego obszaru,

·   uzasadnia znaczenie prognozowania pogody w działalności człowieka na podstawie dostępnych źródeł informacji,

·   charakteryzuje i porównuje strefy klimatyczne i typy klimatów na Ziemi oraz uzasadnia ich zasięgi,

·   opisuje cechy klimatu lokalnego w miejscu zamieszkania.

Uczeń:

·   wykazuje na podstawie schematu związek między szerokością geograficzną a rozkładem temperatury powietrza na Ziemi,

·   wyjaśnia mechanizm cyrkulacji powietrza w strefie międzyzwrotnikowej i wyższych szerokościach geograficznych,

·   podaje przyczyny występowania strefy podwyższonego i obniżonego ciśnienia na kuli ziemskiej,

·   wyjaśnia przyczyny występowania dużych sum opadów atmosferycznych w strefie klimatów równikowych,

·   omawia na przykładach dynamikę zmian zachodzących w atmosferze, wyjaśnia ich przyczyny oraz ukazuje ich skutki,

·   wyjaśnia, na czym polega strefowość i astrefowość klimatów na Ziemi,

·   wyjaśnia wpływ lokalnych czynników na klimat wybranych regionów.

IV.                  Hydrosfera

Uczeń:

·  wyjaśnia znaczenie terminuhydrosfera,

·  podaje charakterystyczne cechy hydrosfery,

·  przedstawia podział wszechoceanu na mapie świata,

·  wskazuje na mapie wybrane morza i zatoki oraz podaje ich nazwy,

·  odczytuje z mapy zasolenie powierzchniowej warstwy wód oceanicznych,

·  wymienia rodzaje prądów morskich,

·  wyjaśnia znaczenie terminów: rzeka, dorzecze, system rzeczny, zlewisko,

·  wymienia rodzaje rzek,

·  wskazuje na mapie świata przykładowe rzeki główne, systemy rzeczne i zlewiska,

·  wyjaśnia znaczenie terminów: lodowiecgórski, lądolód, granica wiecznego śniegu.

Uczeń:

· opisuje cechy fizykochemiczne wód morskich,

· wyjaśnia, czym są prądy morskie,

· przedstawia rozkład prądów morskich na świecie na podstawie mapy,

· opisuje na podstawie schematu system rzeczny wraz z dorzeczem,

· charakteryzuje na podstawie mapy sieć rzeczną na poszczególnych kontynentach,

· wyjaśnia różnicę między lodowcem górskim i lądolodem,

· wymienia części składowe lodowca górskiego,

· wskazuje na mapie świata obszary występowania lodowców górskich i lądolodów.

Uczeń:

·   analizuje rodzaje i wielkość zasobów wodnych na Ziemi,

·   podaje przyczyny zróżnicowania zasolenia wód morskich,

·   omawia problem zanieczyszczenia wód morskich,

·   uzasadnia zależność gęstości sieci rzecznej na Ziemi od warunków klimatycznych,

·   przedstawia sposoby zasilania najdłuższych rzek Europy, Azji, Afryki i Ameryki Północnej i Ameryki Południowej,

·   opisuje warunki powstawania lodowców,

·   omawia wpływ zaniku pokrywy lodowej na życie zwierząt w Arktyce.

Uczeń:

·   opisuje rodzaj i wielkość zasobów we własnym regionie,

·   objaśnia mechanizm powstawania i układ powierzchniowych prądów morskich,

·   omawia na wybranym przykładzie ze świata znaczenie przyrodnicze i gospodarcze wielkich rzek,

·   wyjaśnia przyczyny występowania granicy wiecznego śniegu na różnej wysokości,

·   omawia etapy powstawania lodowca górskiego.

Uczeń:

·   wykazuje znaczenie wody dla funkcjonowania systemu przyrodniczego Ziemi,

·   omawia wpływ prądów morskich na życie i gospodarkę człowieka,

·   przedstawia podstawowy podział jezior ze względu na genezę misy jeziornej,

·   omawia wpływ zanikania pokrywy lodowej w obszarach okołobiegunowych na gospodarkę, życie mieszkańców oraz ich tożsamość kulturową.

V.   Litosfera. Procesy wewnętrzne

Uczeń:

·  wyjaśnia znaczenie terminów: litosfera, skorupaziemska,

·  wymienia warstwy Ziemi,

·  wymienia główne minerały budujące skorupę ziemską,

·  wymienia podstawowe rodzaje skał występujących na Ziemi,

·  wyjaśnia, czym są procesy endogeniczne i je klasyfikuje,

·  wskazuje na mapie największe płyty litosfery i ich granice,

·  wyjaśnia znaczenie terminów: plutonizm, wulkanizm, trzęsienia Ziemi,

·  omawia budowę stożka wulkanicznego na podstawie schematu,

·  podaje na podstawie źródeł informacji przykłady wybranych trzęsień ziemi występujących na świecie.

Uczeń:

· podaje cechy budowy wnętrza Ziemi,

· wymienia powierzchnie nieciągłości we wnętrzu Ziemi,

· opisuje warunki powstawania różnych rodzajów skał,

· podaje przykłady skał o różnej genezie,

· omawia podstawowe założenia teorii tektoniki płyt litosfery,

· odróżnia ruchy górotwórcze od ruchów epejrogenicznych,

· wskazuje na mapie obszary występowania ruchów epejrogenicznych,

· wymienia produkty wulkaniczne,

· wyjaśnia różnicę między magmą i lawą,

· wskazuje na mapie obszary sejsmiczne i asejsmiczne.

Uczeń:

·   opisuje właściwości fizyczne poszczególnych warstw Ziemi,

·   wyjaśnia różnice między skorupą oceaniczną a skorupą kontynentalną,

·   charakteryzuje wybrane skały o różnej genezie,

·   rozpoznaje wybrane skały,

·   omawia przyczyny przemieszczania się płyt litosfery,

·   wskazuje na mapie świata przykłady gór powstałych w wyniku kolizji płyt litosfery,

·   podaje przyczyny ruchów epejrogenicznych,

· charakteryzuje formy powstałe wskutek plutonizmu,

· opisuje rodzaje wulkanów ze względu na przebieg erupcji i rodzaj wydobywających się produktów wulkanicznych,

· wskazuje na mapie ważniejsze wulkany i określa ich położenie w stosunku do granic płyt litosfery,

· opisuje przyczyny i przebieg trzęsienia ziemi.

Uczeń:

·   opisuje zmiany temperatury, ciśnienia i gęstości zachodzące we wnętrzu Ziemi wraz ze wzrostem głębokości,

·   omawia zastosowanie skał w gospodarce,

·   rozróżnia góry fałdowe, góry zrębowe i góry wulkaniczne,

·   opisuje na podstawie schematu powstawanie gór w wyniku kolizji płyt litosfery,

·   podaje przykłady świadczące o ruchach pionowych na lądach,

·   wyjaśnia wpływ ruchu płyt litosfery na genezę procesów endogenicznych,

·   wykazuje zależność między ruchami płyt litosfery a występowaniem wulkanów i trzęsień Ziemi.

Uczeń:

·   wyjaśnia związek budowy wnętrza Ziemi z ruchem płyt litosfery,

·   podaje przykłady występowania i wykorzystania skał we własnym regionie,

·   wskazuje różnice w procesach powstawania wybranych gór, na przykład Himalajów i Andów,

·   wymienia przykłady wpływu zjawisk wulkanicznych na środowisko przyrodnicze i działalność człowieka.

V.    Litosfera. Procesy zewnętrzne

Uczeń:

·    klasyfikuje procesy egzogeniczne kształtujące powierzchnię Ziemi,

·    wyjaśnia znaczenie terminów: wietrzenie, zwietrzelina,

·    wyróżnia rodzaje wietrzenia,

·    wyjaśnia znaczenie terminukras,

·    wymienia skały, które są rozpuszczane przez wodę,

·    wymienia podstawowe formy krasowe,

·    wymienia rodzaje erozji rzecznej,

·    wymienia typy ujść rzecznych,

·    wyjaśnia znaczenie terminów: lodowiecgórski, lądolód,

·    wymienia rodzaje moren,

·    wyjaśnia znaczenie terminów: abrazja, klif, plaża, mierzeja,

·    wymienia czynniki kształtujące wybrzeża morskie,

·    podaje czynnik wpływający na siłę transportową wiatru,

·    wymienia rodzaje wydm,

·    wymienia rodzaje pustyń,

·    podaje nazwy największych pustyń na Ziemi i wskazuje je na mapie.

Uczeń:

· wymienia czynniki rzeźbotwórcze,

· podaje czynniki wpływające na intensywność wietrzenia na kuli ziemskiej,

· omawia warunki, w jakich zachodzą procesy krasowe,

· odróżnia formy krasu powierzchniowego i krasu podziemnego,

· rozróżnia erozję wgłębną, erozję wsteczną i erozję boczną,

· porównuje na podstawie infografiki cechy rzeki w biegu górnym, środkowym i dolnym,

· wskazuje na mapie największe delty i ujścia lejkowate,

· wymienia formy rzeźby terenu powstałe wskutek rzeźbotwórczej działalności lodowców,

· omawia proces powstawania różnych typów moren,

· rozróżnia na podstawie fotografii formy rzeźby terenu powstałe wskutek działalności lodowców górskich i lądolodów,

· wymienia przykłady niszczącej i budującej działalności morza,

· rozróżnia typy wybrzeży na podstawie map i fotografii,

· wymienia formy terenu powstałe w wyniku rzeźbotwórczej działalności wiatru,

· wyjaśnia na podstawie ilustracji różnice między wydmą paraboliczną a barchanem.

Uczeń:

·   charakteryzuje procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię Ziemi (erozja, transport, akumulacja),

·   wyjaśnia, na czym polega wietrzenie fizyczne, wietrzenie chemiczne i wietrzenie biologiczne,

·   przedstawia czynniki wpływające na przebieg zjawisk krasowych,

·   wskazuje na mapie znane na świecie, w Europie i w Polsce obszary krasowe,

·   wyjaśnia, na czym polega rzeźbotwórcza działalność rzek,

·   rozpoznaje na rysunkach i fotografiach formy powstałe w wyniku rzeźbotwórczej działalności rzek,

·   charakteryzuje typy ujść rzecznych na podstawie schematu,

·   dokonuje podziału form rzeźby polodowcowej na formy erozyjne i akumulacyjne,

·   charakteryzuje formy rzeźby terenu powstałe wskutek działalności lodowców górskich i lądolodów,

·   charakteryzuje formy rzeźby terenu powstałe wskutek rzeźbotwórczej działalności morza (klif, mierzeja) na podstawie schematu i zdjęć,

·   omawia czynniki warunkujące procesy eoliczne,

·   omawia warunki powstawania różnego rodzaju wydm.

Uczeń:

·   przedstawia różnice między wietrzeniem mrozowym a wietrzeniem termicznym,

·   omawia genezę wybranych form krasowych powierzchniowych i podziemnych,

·   opisuje przebieg oraz skutki erozji, transportu i akumulacji w różnych odcinkach biegu rzeki,

·   analizuje na podstawie schematu etapy powstawania meandrów,

·   opisuje niszczącą, transportową i akumulacyjną działalność lodowca górskiego i lądolodu,

·   porównuje typy wybrzeży morskich, podaje ich podobieństwa i różnice,

·   opisuje niszczącą, transportującą i budującą działalność wiatru,

·   rozróżnia na podstawie zdjęć formy rzeźby erozyjnej i akumulacyjnej działalności wiatru.

Uczeń:

·   wyjaśnia przyczyny zróżnicowania intensywności procesów rzeźbotwórczych rzek, wiatru, lodowców i lądolodów, mórz oraz wietrzenia,

·   porównuje skutki rzeźbotwórczej działalności rzek, wiatru, lodowców i lądolodów, mórz oraz wietrzenia.

VI.                  Pedosfera i biosfera

Uczeń:

·  porządkuje etapy procesu glebotwórczego,

·  wymienia czynniki glebotwórcze,

·  rozróżnia gleby strefowe i niestrefowe,

·  podaje nazwy stref roślinnych,

·  wskazuje na mapie zasięg występowania głównych stref roślinnych,

·  wymienia gatunki roślin charakterystyczne dla poszczególnych stref roślinnych,

·  wymienia piętra roślinne na przykładzie Alp.

Uczeń:

·  charakteryzuje najważniejsze poziomy glebowe na podstawie schematu profilu glebowego,

· prezentuje na mapie rozmieszczenie głównych typów gleb strefowych i niestrefowych,

· podaje cechy głównych stref roślinnych na świecie,

· porównuje na podstawie schematu piętrowość w wybranych górach świata.

Uczeń:

·   omawia cechy głównych typów gleb strefowych i niestrefowych,

·   charakteryzuje główne typy gleb,

·   opisuje rozmieszczenie i warunki występowania głównych stref roślinnych na świecie,

·   charakteryzuje piętra roślinne na wybranych obszarach górskich,

·   podaje wspólne cechy piętrowości na przykładzie wybranych gór świata.

Uczeń:

·   charakteryzuje procesy i czynniki glebotwórcze, w tym zachodzące na obszarze, na którym jest zlokalizowana szkoła,

·   opisuje czynniki wpływające na piętrowe zróżnicowanie roślinności na Ziemi.

Uczeń:

·   wskazuje zależność między klimatem a występowaniem typów gleb i formacji roślinnych w układzie strefowym,

·   wykazuje zależność szaty roślinnej od wysokości nad poziomem morza.